Theo quan niệm của chúng ta, ăn chay là chỉ ăn các loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật, mà không ăn bất cứ thực phẩm nào có nguồn gốc động vật.

Lợi ích của ăn chay

Để việc ăn chay có lợi cho sức khỏe cũng cần biết “thiết kế” thực đơn phù hợp.

Nhiều nghiên cứu cho thấy ăn chay có tác động tốt đến sức khỏe như sau:

- Ít mắc bệnh đường tiêu hóa như: viêm dạ dày, ruột, táo bón. Do thức ăn chay có nhiều chất xơ với khối lượng lớn, thời gian đi qua đường tiêu hóa nhanh hơn, cơ thể thải trừ được chất cặn bã tốt hơn, làm cho đường tiêu hóa sạch hơn.

- Giảm hẳn nguy cơ bệnh tim mạch: Vì thực phẩm có nguồn gốc thực vật không có cholesterol và rất ít chất béo bão hòa nên những người ăn chay trường diễn có nồng độ cholesterol rất thấp, họ hầu như không bị tăng cholesterol “xấu” trong máu. Từ đó, lời khuyên cho người bị bệnh động mạch vành là nên ăn chay để giảm nguy cơ bệnh tim mạch. Nhiều nghiên cứu cho thấy người ăn chay thường có huyết áp thấp, song phải chú ý không nên ăn mặn và ăn nhiều dầu. Có một số thực phẩm như cơm dừa, một số hạt có dầu chứa rất nhiều chất béo bão hòa, người ăn chay nên kiêng.

- Ít bị thừa cân, hạn chế béo phì: do trong khẩu phần ăn nhiều rau, chất xơ thể tích lớn nên dù ăn no vẫn không bị thừa calo. Song cần lưu ý rằng nếu ăn chay mà lại ăn các loại thức ăn chiên đầy dầu thì lại còn nhiều calo hơn ăn mặn.

Những thiếu hụt do chế độ ăn chay gây ra?

Do ăn chay chỉ ăn thức ăn có nguồn gốc thực vật nên có thể bị thiếu một số chất có nhiều trong thực phẩm có nguồn gốc động vật.

- Thiếu canxi: Phần lớn canxi có trong các sản phẩm sữa, có nhiều trong các loại cá (như cá mòi, cá hồi...), trong xương động vật mà các loại thức ăn này không có trong khẩu phần của người ăn chay hằng ngày.

Người ăn chay thường hấp thu canxi dưới mức tiêu chuẩn và tình trạng thiếu canxi kéo dài góp phần dẫn tới bệnh còi xương ở trẻ em và loãng xương ở người lớn. Canxi cũng góp phần trong các chức năng của bắp thịt, dây thần kinh, máu đông và một số phản ứng khác trong cơ thể.

Tuy một số thức ăn chay có nhiều canxi như đậu phụ, cải xanh, các loại rau lá xanh đậm, nhưng chất xơ và chất oxalat có nhiều trong rau trái làm cho cơ thể khó hấp thụ canxi.

- Thiếu chất sắt: Thực phẩm có nguồn gốc thực vật có rất ít chất sắt mà lại là loại chất sắt khó hấp thụ qua màng ruột vào cơ thể. Một hy vọng nhỏ là nếu ăn rau hay trái cây có nhiều vitamin C như cam, chanh, bưởi, táo, sơ-ri, đu đủ, chuối, thì dễ hấp thu chất sắt hơn. Chất sắt có nhiều trong các loại thịt cá “đỏ” như thịt bò, thịt lợn, cá ngừ, sắt còn có nhiều ở gan, huyết...

Sắt từ thức ăn có nguồn gốc động vật sẽ dễ hấp thu hơn sắt trong thức ăn có nguồn gốc thực vật. Chất sắt cần thiết để tạo hồng cầu, mà hồng cầu có vai trò vận chuyển ôxy cung cấp cho các tế bào trong cơ thể. Vì vậy thiếu chất sắt thì sẽ bị thiếu hồng cầu làm cho người xanh xao yếu ớt.

- Vitamin B12: Người ăn chay bị thiếu vitamin B12 do thức ăn từ thực vật không có vitamin B12 trừ món chế từ đậu nành cho lên men, thì sẽ có vitamin B12 từ men vi sinh mà ra. Vitamin B12 chỉ có từ thực phẩm có nguồn gốc động vật như: thịt, cá, trứng, sữa...

- Có thể thiếu các chất đạm cần thiết cho cơ thể: có 20 loại acid amin khác nhau, trong số đó, có 11 loại gọi là không thiết yếu, vì cơ thể có thể tự tổng hợp ra được, còn 9 loại khác gọi là acid amin cần thiết thì bắt buộc phải do thức ăn cung cấp.

Chất đạm động vật như thịt, cá, trứng, sữa có đầy đủ cả 20 acid amin, còn chất đạm thực vật thì thiếu một vài acid amin cần thiết. Vì vậy, nếu ăn chay trường diễn thì cơ thể có thể bị thiếu một số acid amin cần thiết.

Ai là người nên ăn chay?

Câu trả lời là nhiều đối tượng nên ăn chay, nhưng chỉ nên ăn chay phù hợp với nhu cầu mỗi người. Nếu là người lớn, khỏe mạnh bình thường, nên ăn chay một vài lần trong một tháng cho bộ máy tiêu hóa được “vệ sinh sạch sẽ” và còn có nhiều cái lợi cho sức khỏe.

Những người mắc các bệnh tim mạch, gan, thận mà phải ăn chay để tránh cho bệnh nặng thêm thì cần phải thay đổi thực đơn thường xuyên để các món ăn chay bổ sung cho đủ chất và nên ăn pha thêm chút thịt, cá, trứng, sữa để bảo đảm dinh dưỡng.

Người ăn chay trường diễn như các bậc tu hành nếu là người khỏe mạnh bình thường, biết cách thay đổi món ăn cho đầy đủ chất dinh dưỡng, thì ăn chay không có vấn đề gì. Những người có nhu cầu đặc biệt, như trẻ em đang tuổi lớn, bà mẹ mang thai hay cho con bú, hoặc người bệnh mới lành, thì không nên ăn chay trường diễn vì sẽ bị thiếu dinh dưỡng.